Мархий беттан лерх1ам бар.

Ислам –Даьла дин да. Дала цу динца атта даьд наха, нийсса никъ лахар, дунен чу а аьхартден чу а шоаш даькъала хургболаш. Цу Ший динагахь, Дала хьаде аьнна амар даь хьамаш да, уж хьадича дунена чухь, сагий дег1а а цунна вахара а пайда а хулаш, аьхартдена чухь Дала цунна маьл а луш, ма де аьнна хьарам хьамаш да, уж хьадича, дуненна чухь сагий дег1а а вахара а зе хулаш, аьхартденна чухь Дала цунна 1азап а луш. Дала де яхаш дола хьамаш хьадар а ма де аьннача хьамаех юхакхетар а декхар а хана 1от1адуж х1ара пхийттара ваьннача сага.

Воча хьамаех юхакхета хала хул сага, дика хьама хьадечул, хьана аьлча, сагий дег1 во х1ама де яьхаш амар деш да, дег1а безам воча х1аманга саг т1авехаш ба, шайт1а даиман во уйлаш дага тувсаш да. Цхьабакъда, саг Даьлах кхераш хуле – ший дег1о яьхар ца де а, дег1а безама духьале е а, шайт1ан тоам ца бе а атта хул сага. Цудухьа, Даьлаг1 кхерар шийгахь хургдолаш Даьла фаразаш а элчанна суннаташ а кхочаш деш хила веза х1ара саг. Уж да: ламаз, марх, загат, хьажол, Даьла хьехавер, къуръан дешар, солот алар… . Къаьстта, Даьлах кхера а ший 1амал ц1енна Даьла духьа е а саг 1омавеш да марх. Халонна сатохар да цунгахь, ший дег1а духьале ер да, дег1а безам кагбар да, х1ара сага мискача сагий хьал хьадовзар да, воча уйлаех дог ц1ена далар да, дег1 б1ехача хьамаех ц1енадалар да. Мархий бетта деш дола 1ибадат а моллаг1а а Даьла раьза хургволаш дола хьамаш а кхыча хана даьчул дезаг1а да маьлагахь. Цудухьа мархий беттах бизза пайда эцарг болаш, х1ара саго де декхар дола хьамаш хьоаха дергда вай.

-Эггара хьалха, ше цхьаь 1о а хайна уйла а я, ший хьал техка а техка, ший г1алаташ малаг1аш да, во оамалаш малаг1аш я хьажа веза, дуненна а аьхартденна а пайда а ца беш ше зехьа ха йоайайий, наха халахетар даь дий хьажа веза къайлах а гучахь а. Цул т1ехьаг1 тоба де деза, дега чура дехке а ваьнна, ше мела даьча къиноех, г1алатонех з1амига а доакха а, къайлах а гучахь а, ло1аме волаш а ло1аме воацаш а. Наьха хьакъаг1 уж къинош хотденна дале уж къинт1ера баха беза. Т1акха ч1оаг1о е еза, кхы уж къинош дерг ма дац, зехьа ха а йоа йерг ма яьц аьнна.

-Хьакхийтта бутт б1арга байча, пайхамара, Даьла салам хилда цун, даь ду1а де деза: " Везан Даьла тхо могаш, маьрша а долаш, иймана чухь а бусулба дина чухь а долаш хьакхетийталахь ер бутт…".

-Х1ара бийсана, нийат деча хана, ц1ена Даьла духьа нийат халийта деза, Даьла раьза хилар лохаш ( нийат ц1ена хургдац нагахь верстача саго г1ел валар духьа марх кхоабе, е ший дег1 ч1оаг1а дий хьажар духь, е дарба лохаш нийат хуле). Пайхамара, Даьла салам хилда цунна, аьннад: " марх фараз хилар дог тийша а волаш, Даьлагар маьл лохаш а волаш, марх кхаьбача сагий къиношта Дала гешт ду".

-Марх кхаба ший дег1 ч1оаг1 де нийат а долаш, марх дехка хьаг1атта веза.

-Марх дехкаш йола ха йеза хилар бахьан долаш, хьама даалехь ламаз деш, Даьла хьехавеш, къуръан дешаш, ду1аш деш хила веза. Марх дехкаш, хьама даар т1ехьа таттар дезаг1 да.

-Марх дастар ха йоаллашехь сиха де деза, доастача хана ду1а дар суннат да: Везан Даьла хьа духьа марх кхаьбад аз, 1а хьаденнача рузкъанца марх доаст аз, къоабал делахь са марх.

-Хурмаца е хица марх а даьста, ламаз а даь, т1акха хьама даа деза.

-Хьама к1езига даъа хьажа веза ший низ ма кхоачча, дукха даъаро мархийна зе делга а ховш.

-Хьама даъалехь а диъачул т1ехьаг1 а сивак хьакхар деза да. Марх долча хана, делкъа ламаз ха йаллалца хьакхар суннат да.

-Ший низ ма кхоачча дика 1амалаш дукхаг1а е хьажа веза. Фараз ламазаш жама1атац деш, маьждиге деш, суннат ламазаш дукха деш. Таравихь ламазаш жама1атац деш. Фараз загат д1алуш, суннат саха луш мискача наьха дог хьаста деза. Къуръан дукха дешаш, Даьла дукха хьехавеш, ду1аш дукха деш хила веза. Нахаца 1и мерза хила веза, лоалахошца, гаргарча нахаца къаьстта Даье наьнеи дог г1оз доакхаш.

-1аьсача хьамаех, къинош дарах ший дег1 юхатохаш хила веза: г1ийбатах, мотт беттарах, харц лерах, ийрча къамаьл дарах, нахаца во г1уллакх леладарах, наха зе дарах, хьарам хьамашта б1арахьежарах. Пайхамара, Даьла салам хилда цунна, аьннад: "дуъачох, молачох юхакхетарах кхоачам бац марх кхабара, пайда боаца къамаьл, ийрча къамаьл дита деза, цхьан саго хьайна йаппар йой, 1овдалал гуча йоаккхе – са марх да аллалахь". Дала хьаьнал даьча даъарах-маларх марх а кхоабаш, Дала хьарам даьча хьамашца марх дохадеш ва, къинош дуташ воаца саг.

-Бегаш бар, ч1оаг1а велар, зехьа ха йоайер дита деза ( телевизорга хьежаш, интернет е телефон ловзаеш).

-Лоалахой, гаргара нах марх даста чубехар деза да, Даьлагара дика, маьл, къахетам лохаш. Пайхамара, Даьла салам хилда цунна, дийцад: марх дастийтача сага, марх кхаьбачоа хулаш бола маьл халар, малейкаша цу сага, берригача бетта солот дехкаш хилар( Даьлагара гешт дар дехар да – малайкий солот ), Лейлатул къодри бийсанна Жабраил малайко, Даьла салам хилда цунна, цу сага солот дехкаш хилар.

-Бехказло а йолаш, марх ца кхоабача сага, ше марх ца кхабар д1ахьулла дар хозача г1улакхах да.

-Т1ехьара итт дийнахь геттара дукха 1ибадат де хьажар( еррига бийсаш маьждиге дийн еш е тар ца лой ерригача цхьан бийсанна маьждиге 1ибадат деш ).

-Мархий дезаг1а долча даржийга кхача хьажар. Мархий кхо дарж да: хьалхара дар – гийгеи, 1овратеи юхатохар да; шоллаг1а дар – гийг, 1оврат, б1арг, лерг, мотт кхыйола дег1а маьженаш юхатохар да; кхоаллаг1 дар – дегаца а марх кхабар да, дунненна хьамаш дега чура д1а а даьха, Даьла мара кхы хьама дега чу а доацаш.

Имам Г1азалечо, Даьла раьза хилва цунна, аьннад: "1айха марх кхоабача хана, дег1а безамах хьай дег1 юхатоха нийат халийталахь, дог ц1ена деш да хьона из марх, маьженаш воча хьамаех юхатохаш да из, мискача наха дика де безам т1абохийташ да из, Лакх хинна вола Даьла дага вохийташ а да из, Дала мела даьча дикашта хам бейташ а да из, къемата денна хьисаб дейдеш а да из".

-Мархий беттан лерх1ам бар – мархийца хоза г1уллакх леладарца да, цудухьа уж г1улакхаш лоацца хьоаха дергда вай: ц1ена кхача баъар, ший дег1 ловш дола хьамаш дитар, оапаш ца бувцар, г1ийбат дитар, наха халахетар ца дар, ийрчача хьамаех, къиноех дег1а маьженаш лорайар, уж мела дола хьамаш хьакхоачаш хургда ялх хьаманца.

-Хьарам хьамех б1арг лорабар.

-Мотт лорабар – къамаьл к1езига деж, Даьла дукха а хьехавеш, къуръан дукха а дешаш.

-Ладувг1а тоам боацача къамаьлашка ла ца дувг1ар.

-Кулгаш, когаш, гийг хьарам, карахьат долча хьамаех лорадар.

-Даъа хьама к1езига даъар.

-Марх даьстача, Даьлах кхерарае, Даьла къахетамага дог дахарае юккъе ший дог халийтар. Хьана аьлча шийна ца ховндаь: марх къоабала а хинна ше Далла гарга бахачарех ва, е къоабала ца а хулаш, Даьла эг1аз вахачарех ва.

Веза хинна волча Дала, мархий беттана лерх1ам бе а кхаба беззача тайпара из кхаба а дика хьамаш цу бетта дукхаг1 де а ийман – товфикъ лулда бусулба мела волча сага.

Овша-наькъан Алихан.